Dwarna – L-istorja tal-elettriku

L-istorja tal-elettriku

2017

L-aħħar impjant tal-enerġija mħaddem bil-heavy fuel oil li kien għadu jopera f’Malta, l-impjant ta’ Delimara 1 tal-1992, intefa u tqiegħed f’cold standby fl-24 ta’ April 2017.

Fl-istess jum, Electrogas Malta tinawgura l-impjant CCGT il-ġdid imħaddem bil-gass ta’ Delimara 4 u l-faċilitajiet relatati ta’ provvista u rigassifikazzjoni tal-LNG.

Minn dakinhar, it-taħlita għall-ġenerazzjoni tal-elettriku ta’ Malta ma għadhiex dipendenti fuq impjanti jaħdmu bil-heavy fuel oil sabiex ikun assigurat livell adegwat ta’ sigurtà tal-provvista. Minflok, il-pajjiż qiegħed jadotta taħlita diversifikata tal-enerġija bbażata fuq żewġ impjanti li jaħdmu bil-gass, l-Interconnector bejn Malta u l-Italja, sorsi ta’ enerġija rinnovabbli konnessi mal-grid u livell adegwat ta’ kapaċità ta’ emerġenza permezz tal-impjanti ta’ Delimara 2 li jaħdmu bil-gasoil.

2017

Hekk kif l-impjant il-ġdid li jaħdem bil-gass u l-impjant ta’ Delimara 3 konvertit għall-gass f’Delimara għaddejjin mill-ittestjar finali u jibdew jiġġeneraw l-elettriku, il-Power Station tal-Marsa m’għadx hemm bżonn li tibqa’ fuq cold standby. Hija ġiet skonnettjata kompletament mill-grid nazzjonali sabiex tkun tista’ tkompli titwaqqa’ fit-12 ta’ Marzu 2017.

2015

Fid-9 ta’ April 2015, il-Prim Ministru ta’ Malta u l-Prim Ministru tal-Italja jinawguraw l-Interconnector ta’ 200 MW twil 120 bejn Malta u l-Italja, li jgħaqqad il-grid tal-elettriku Maltija man-netwerk tal-enerġija Ewropew.

2015
Fid-9 ta’ Marzu 2015, il-Power Station tal-Marsa tintefa u titpoġġa fuq cold standby, tistenna d-dekummissjonar finali. Iż-żarmar ta’ din il-power station ta’ 62 sena diġà beda.

2014
F’Diċembru 2014, Enemalta tiffirma ftehim ta’ investiment strateġiku ta’ bosta miljuni ma’ Shanghai Electric Power, li permezz tiegħu l-fornitur ta’ servizzi tal-enerġija internazzjonali kklassifikat triple-A akkwista parteċipazzjoni azzjonarja ta’ 33% f’Enemalta plc. Iż-żewġ Kumpaniji jniedu wkoll żewġ impriżi konġunti, li se jippermettu lill-Enemalta tiftaħ opportunitajiet ġodda ta’ negozju fir-reġjun tal-Mediterran, u lil hinn, f’żewġ setturi li qegħdin jikbru – proġetti tal-enerġija rinnovabbli u l-manutenzjoni tal-ġenerazzjoni u d-distribuzzjoni tal-enerġija.

2014
Fil-25 ta’ Awwissu, ġiet stabbilita Enemalta plc biex tieħu f’idejha l-infrastruttura u l-operazzjonijiet tal-ġenerazzjoni u d-distribuzzjoni tal-elettriku li qabel kienu amministrati mill-Korporazzjoni Enemalta. Id-Diviżjoni tal-Petroleum tal-Korporazzjoni ġiet trasferita għal entità governattiva separata, Enemed Co. Ltd.

2013

Biex issegwi politika ġdida tal-gvern, Enemalta tniedi proġetti maġġuri biex tieqaf tuża l-heavy fuel oil fit-taħlita tagħha għall-ġenerazzjoni tal-elettriku u minflok taqleb għall-gass naturali. Din il-bidla hija mistennija li twassal għal titjib sostanzjali fil-kwalità tal-arja u għal tnaqqis fl-ispejjeż tal-ġenerazzjoni. Il-proġetti jinkludu l-bini ta’ impjant ġdid f’Delimara u d-dekummissjonar tal-unitajiet ta’ ġenerazzjoni l-qodma operati mill-Enemalta.

2012

Fl-14 ta’ Diċembru 2012, l-Enemalta tieħu uffiċjalment f’idejha l-estensjoni l-ġdida ta’ 149 MW f’Delimara, li tinkludi tmien magni diesel Wartsila li joperaw f’modalità ta’ ċiklu kombinat u turbina waħda tal-fwar.

2010

Fl-14 ta’ Diċembru 2010, l-Enemalta flimkien mad-Dipartiment tal-Kuntratti u l-Ministeru tal-Finanzi ffirmaw il-kuntratt ta’ aġġudikazzjoni ma’ Nexans, għall-bini ta’ Interconnector bejn Malta u Sqallija, li se jara l-grid tal-elettriku tal-gżira mqabbda permezz ta’ kejbil taħt il-baħar mal-Ewropa kontinentali.

2005

Fl-2005 l-Enemalta ntrabtet li tixtri l-enerġija rinnovabbli ġġenerata fil-gżejjer Maltin.

2001

Fl-2001, l-Enemalta reġgħet ikkummissjonat il-preċipitaturi Elettrostatiċi li oriġinarjament kienu installati fuq il-bojlers imħaddma bil-faħam biex jitħaddmu fuq il-bojlers li jaħdmu biż-żejt fil-power station tal-Marsa biex tnaqqas l-emissjonijiet tat-trab b’99%.

1999

Fl-1999, l-Enemalta kkummissjonat impjant ta’ ġenerazzjoni b’ċiklu kombinat li juża gażojl b’0.2% kubrit.

1995

F’April 1995, l-Enemalta waqfet tuża l-faħam bħala karburant għall-impjanti ta’ ġenerazzjoni tagħha, u b’hekk naqqset l-emissjonijiet tas-CO2 u tat-trab.₂and dust emissions.

1994

Tiġi dekummissjonata l-Power Station A ta’ taħt l-art.

1990

Fl-1990 tiġi miżjuda turbina tal-gass oħra b’ċiklu miftuħ GE frame 6 ta’ 37 MW mal-impjant tal-Marsa.

1978-1987

Hekk kif id-domanda għall-elettriku kompliet tiżdied, il-Power Station tal-Marsa implimentat diversi proġetti sabiex testendi l-kapaċità ta’ ġenerazzjoni tagħha. Inġiebu tliet turbini General Electric / Ansaldo San Giorgio ta’ 30 MW lejn Malta minn Palermo, fi Sqallija u dawn reġgħu ġew armati fil-Power Station tal-Marsa minn ħaddiema tal-Malta Drydocks u tal-Enemalta. Matul l-istess perjodu, żewġ bojlers oħra, il-Bojler 7 u l-Bojler 8, kull wieħed kapaċi jipproduċi 60 MW ta’ fwar, kienu akkwistati mir-Renju Unit u installati fl-istess impjant. Fl-1987, inġiebet Malta turbina tal-fwar Parsons / Rolls Royce ta’ 60 MW minn Little Barford, fir-Renju Unit.

1977

Fl-1 ta’ Ottubru, iddaħħlet leġislazzjoni ġdida sabiex tistabbilixxi l-Enemalta, korporazzjoni governattiva ġdida fdata bl-iżvilupp u l-operat tal-ħtiġijiet enerġetiċi tal-pajjiż, inklużi l-elettriku, il-gass u l-fjuwils miż-żejt. B’din il-liġi, l-Enemalta ħadet il-post tal-Bord Malti għall-Elettriku, il-Bord għall-Gass u s-Sezzjoni għaż-Żejt tal-Ministeru tal-Iżvilupp, l-Enerġija, il-Portijiet u t-Telekomunikazzjoni.

1970-1971

L-Istazzjon B kompla jiġi estiż b’żewġ bojlers ta’ 30 MW u turbini tal-fwar Franco Tosi. Ġiet inawgurata wkoll unità ta’ distillazzjoni tal-ilma baħar ta’ tliet miljun gallun/ġurnata.

1966

Ġiet inawgurata l-Power Station il-ġdida, magħrufa bħala l-Istazzjon B tal-Marsa. Dan l-istazzjon, li nbena fuq l-art qrib l-istazzjon ta’ taħt l-art, kellha żewġ Turbo Alternator Units Franco Tosi ta’ 12.5 MW. Huwa kellu wkoll impjant ta’ desalinazzjoni ta’ miljun gallun kuljum li kien jipprovdi provvista tal-ilma lill-irħula fil-qrib. F’dan ir-rigward, l-istazzjon sar l-ewwel impjant tal-enerġija u l-ilma fid-dinja.

1960 – 1965

Minħabba d-domanda kostanti għall-provvista tal-elettriku u minħabba d-diversifikazzjoni tal-ekonomija tal-gżira, fl-1960, l-istazzjon ta’ taħt l-art fil-Marsa ġie estiż b’żewġ turbini tal-fwar Metropolitan Vickers ta’ 5 MW. Ħames snin wara, dan reġa’ ġie estiż b’Turbo Alternator tal-Gass Fiat ta’ 5.7 MW. Minħabba n-nuqqas ta’ spazju fil-mini ta’ taħt l-art li fihom kien hemm l-istazzjon, ġie deċiż li għandha tinbena Power Station ġdida qribu.

1954-1959

Id-domanda biex jiġi fornit l-elettriku lill-aktar villaġġi remoti, speċjalment dawk fit-Tramuntana tal-gżira, kienet qiegħda ssir b’mod kontinwu mir-residenti. Sabiex jinforma ruħu dwar id-domanda, il-Gvern ikkummissjona studju tal-fattibbiltà biex jara x’passi kellhom jittieħdu. Ġie rakkomandat li kien aktar vijabbli li Għawdex jiġi servut mill-Power Station f’Malta u fl-1957 tpoġġew żewġ kejbils f’qiegħ il-baħar mill-Marfa għal Kemmuna u minn Kemmuna għal Għawdex. Dan ġie kkummissjonat fl-1958. F’Jannar 1959, il-Power Station ta’ Għawdex waqfet topera u hekk intemm kapitlu ieħor fl-istorja tal-elettriku tal-gżejjer Maltin.

1954-1958

Wara l-ikkummissjonar tal-Power Station il-ġdida, bdiet era ġdida. L-introduzzjoni ta’ sistema 3-phase b’50 ċiklu kienet teħtieġ il-bidla kompleta tal-installazzjonijiet u t-tagħmir tan-netwerk tad-distribuzzjoni. Dan il-programm ambizzjuż beda fl-1954 u dam għaddej erba’ snin. Din il-biċċa xogħol kienet tirrikjedi li l-koordinazzjoni tal-ħaddiema u r-riżorsi materjali titlesta fi żmien hekk qasir. Dawn is-snin kienu magħrufa bħala l-“perjodu tal-bidla” meta l-provvista tal-elettriku u n-netwerk tad-distribuzzjoni nqalbu minn single-phase b’100 ċiklu għal three-phase b’50 ċiklu. Il-bini mill-ġdid tas-sistema tad-distribuzzjoni kien jinvolvi t-tqegħid ta’ kejbils three-phase ta’ 11 kV u t-twaqqif ta’ kejbils fil-għoli ta’ 11 kV, il-bini ta’ substations ġodda u s-sensil tal-mejns ta’ servizz 3-phase ta’ 415/240v.

1953

Il-Power Station il-ġdida, li ġiet installata fil-mini mħaffra taħt l-Għolja tal-Ġiżwiti, fil-Marsa, ġiet inawgurata fil-5 ta’ Diċembru 1953. Din kienet tiġġenera l-elettriku b’50 ċiklu three-phase permezz ta’ tliet turbini tal-fwar Westinghouse ta’ 5MW. Il-kapaċità installata ta’ dan it-tagħmir ġdid kienet ta’ 15 MW.

1949 (GOZO)

Fl-1949 f’Għawdex ġiet installata unità ġdida b’kapaċità ta’ 120 kW. Dan tella’ l-kapaċità totali għal 180 kW minħabba li nbidel ukoll xi apparat antik. Matul l-istess perjodu, ġie installat ukoll alternator b’kapaċità ta’ 200kW sabiex ikun jista’ jipprovdi għad-domanda eżistenti għall-elettriku. It-tagħmir il-ġdid ġie inawgurat f’Awwissu 1951. Minħabba dan it-titjib, sal-1953, l-elettriku ġie introdott ukoll f’xi wħud mill-villaġġi rurali tal-gżira.

1948 – 1949

Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, il-Gvern Malti fittex għajnuna taħt l-Iskema tal-Marshall Aid għall-irkupru tal-Ewropa mkissra mill-gwerra. Tfittxet għajnuna finanzjarja biex tiffinanzja l-ispiża tal-impjant u tat-tagħmir għal Power Station ġdida biex finalment tieħu post dik fix-Xatt ta’ Lascaris. L-Amministrazzjoni Ekonomika tal-Istati Uniti tal-Amerika, wara aktar minn sena ta’ diskussjonijiet, approvat l-għotja.

1936 (GOZO)

Għaxar snin wara l-introduzzjoni tal-elettriku fil-gżira ta’ Għawdex, il-gvern approva s-sistema 3-phase b’50 ċiklu.

1935

Fl-1935 reġgħu tressqu proposti għal impjant akbar u din il-proposta għal darba oħra kienet tinkludi l-konverżjoni tas-sistema ta’ distribuzzjoni antikwata għall-operazzjoni standard 3-phase b’50 ċiklu. Madankollu, il-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija kien ifisser li dawn il-pjanijiet ġew sospiżi għal darba oħra.

1922 – 1933

Fl-1920 saret rakkomandazzjoni biex l-alternators qodma mħaddma bil-magni fil-Power Station ta’ Lascaris jiġu sostitwiti b’sistema ta’ turbini tal-fwar ta’ kapaċità ogħla. Din kienet tinkludi, l-introduzzjoni ta’ sistema ta’ operazzjoni 3-phase b’50 ċiklu. Minħabba l-ispejjeż għoljin involuti, din il-proposta ġiet imwarrba mill-Gvern tal-ġurnata. Sentejn wara, wara rapport dwar il-provvista tal-elettriku f’Malta, is-sistema proposta ġiet introdotta.

1925 – 31 (GOZO)

Wara deċiżjoni meħuda fl-1925, inbniet Power Station fi Triq Santa Domenika fir-Rabat Għawdex. Il-provvista ġiet inawgurata fl-1 ta’ Awwissu 1926. L-impjant ta’ ġenerazzjoni kien jikkonsisti minn żewġ unitajiet ta’ Settijiet ta’ Alternators Diesel ta’ 44 kVA. Id-domanda għall-elettriku kienet pjuttost ristretta f’Għawdex minħabba l-fatt li din kienet soċjetà agrarja bi ftit li xejn industrija mekkanizzata. Għalhekk l-elettriku kien jintuża prinċipalment għal skopijiet ta’ tidwil. Fl-1931 ġie miżjud aktar tagħmir, li tella’ l-kapaċità għal 94 kVA. Matul dan il-perjodu, il-provvista kienet tiġi pprovduta prinċipalment wara l-għabex u f’xi okkażjonijiet matul il-ġurnata.

1904 – 1915

Matul dan il-perjodu, minħabba l-espansjoni tas-sistema tal-elettriku f’Malta, żdiedu aktar unitajiet ta’ ġenerazzjoni mal-impjant eżistenti. Matul l-1904 ġew installati żewġ unitajiet ta’ ġenerazzjoni li kellhom kapaċità ta’ 600 KW. Dawn inxtraw mingħand Westinghouse Beliss, u ECC Beliss rispettivament. Fl-1915 ġie installat impjant ieħor li żied il-kapaċità ta’ ġenerazzjoni b’500 KW oħra. Dan l-impjant kien ordnat mingħand Ljungstrom Brush.

1894-1896

Is-sena 1894 rat it-tlugħ tal-ewwel servizz pubbliku tal-elettriku fil-Gżejjer Maltin. Il-Power Station Ċentrali, kif kienet magħrufa f’dak iż-żmien, ittellgħet taħt l-Għolja tal-Kurċifiss, faċċata tal-Port il-Kbir, fil-limiti tal-Furjana. It-tagħmir kien jinkludi sett ta’ erba’ unitajiet ta’ ġenerazzjoni jaħdmu bil-fwar li kellhom kapaċità ta’ 350KW. Fil-bidu nett din kienet tintuża sabiex jinxtegħlu t-toroq iżda mbagħad ħadet post it-town gas bħala illuminazzjoni fid-djar u bini ieħor, u aktar tard fl-industrija. L-ewwel dawl elettriku pubbliku ġie installat fil-Belt Valletta u l-Furjana. Matul l-istess sena, il-provvista ġiet estiża għall-Ħamrun, Bormla, il-Birgu u l-Isla (Il-Kottonera). Il-provvista f’dak iż-żmien kienet single-phase b’100 ċiklu. L-impjant kien skedat li jiġi inawgurat fl-1895 iżda minħabba diffikultajiet u d-dewmien fix-xogħol, dan ġie estiż għas-sena ta’ wara. L-ewwel impjant ta’ ġenerazzjoni ġie ordnat mingħand Modley Brush.

1890

Il-Gvern ta’ Malta, bl-intervent tas-Segretarju tal-Istat għall-Kolonji, ikkummissjona l-ewwel studju tal-fattibbiltà (li kien jinkludi aspetti kemm tekniċi kif ukoll ekonomiċi) biex jagħti parir dwar l-introduzzjoni tal-provvista ta’ kurrent elettriku f’Malta. Dan ir-rapport tħejja mis-Sur William H. Preece, Inġinier Konsulent, u ntbagħat lill-Gvern ta’ Malta fl-1 ta’ Diċembru 1890.

Ir-rapport irrakkomanda l-introduzzjoni ta’ sistema ta’ kurrent alternat ta’ pressjoni għolja sabiex tipprovdi l-enerġija għal 10,000 bozza ta’ 10-candle power kull waħda. Kien stmat li l-impjant jiġi jiswa £40,000. Il-proġett kien jinkludi l-estensjoni tal-mejns lejn il-Belt Valletta, il-Furjana, it-Tlett Ibliet, il-Ħamrun u Tas-Sliema.

1883

Għan-nom ta’ Eastern Electric Light and Power Co. Ltd, Chev. Edward Rosenbusch għamel l-ewwel dimostrazzjoni tal-elettriku għall-użu mill-konsumatur fir-residenza privata tiegħu, f’numru 27, Triq il-Merkanti, Il-Belt Valletta. Huwa stieden diversi dinjitarji lokali u membri tal-pubbliku biex jaraw il-bidu ta’ era ġdida tal-provvista tal-elettriku għall-konsumaturi. Waqt din id-dimostrazzjoni, huwa għamel installazzjoni sempliċi tad-dawl elettriku.

1882

Id-dawl elettriku ġie introdott għall-ewwel darba f’Malta waqt l-opraUn Ballo in Maschera fir-Royal Opera House, fil-Belt Valletta. Matul l-istess sena, Piazza San Giorgio nxtegħlet ukoll bid-dawl elettriku.